Trong những khoảnh khắc căng thẳng nhất của một trận đấu — bàn thắng quyết định, quả phạt đền thay đổi cục diện hay tấm thẻ đỏ gây tranh cãi — người ta thường quay về câu hỏi: trọng tài trong bóng đá là ai và họ thực sự có quyền hạn đến đâu? Vai trò trọng tài trong bóng đá, từ người cầm còi trên sân tới tổ VAR phía sau, không chỉ là bắt lỗi mà còn là giữ công bằng cho trận đấu. Ngay từ giây phút Messi sút dứt điểm bị kiểm tra ở World Cup 2022, cả thế giới đã hiểu rõ: quyết định cuối cùng vẫn nằm ở trọng tài chính, dù VAR hỗ trợ ra sao.
Trọng tài trên sân có vai trò quan trọng, có thể quyết định kết quả cuối cùng của một trận đấu.
Định nghĩa theo Luật: trọng tài là ai?
Theo Luật bóng đá FIFA 2024/25, “trọng tài” là người được giao quyền điều khiển trận đấu và đảm bảo luật được thực thi một cách công bằng. Khái quát vai trò gồm:
- Trọng tài chính (Referee): người có toàn quyền ra quyết định trên sân, bắt đầu và kết thúc trận, thổi phạt, rút thẻ, ghi nhận bàn thắng và đưa ra quyết định cuối cùng sau khi tham khảo VAR.
- Trợ lý trọng tài/biên (Assistant Referee): phụ trách quan sát việt vị, bóng đi ra ngoài vạch biên, hỗ trợ xác định các tình huống mà trọng tài chính khó quan sát.
- Trọng tài thứ tư (Fourth Official): hỗ trợ thủ tục, thay người, thông báo thời gian bù giờ và là kênh liên lạc giữa ban huấn luyện và tổ trọng tài.
- Tổ VAR (Video Assistant Referee): đội ngũ sử dụng công nghệ video để hỗ trợ trọng tài chính trong một số tình huống được phép theo Luật.
Đặt hình dung đơn giản: nếu sân là “sân khấu lớn”, trọng tài chính là đạo diễn, trợ lý là diễn viên phụ, còn VAR là “mắt thần” phía sau hậu trường — tất cả nhằm mục đích một trận đấu công tâm, minh bạch.
Luật quy định VAR và quyền hạn như thế nào?
FIFA Laws of the Game 2024/25 nêu rõ vai trò và giới hạn của VAR. VAR chỉ được can thiệp trong 4 trường hợp rõ ràng:
- Bàn thắng (kiểm tra lỗi, việt vị, bóng ra ngoài).
- Quyết định phạt đền (penalty).
- Thẻ đỏ trực tiếp.
- Nhầm lẫn danh tính cầu thủ.
VAR sẽ báo cáo hoặc đưa ra khuyến nghị; nhưng quyết định cuối cùng vẫn thuộc về trọng tài chính sau khi xem lại màn hình nếu cần. Điều này giúp cân bằng giữa việc tận dụng công nghệ và giữ tính nhất quán của quyết định trên sân.
Phạt thẻ là một trong những quyết định lớn thuộc về trọng tài chính.
Trách nhiệm cụ thể của từng loại trọng tài
- Trọng tài chính: thổi còi, xử lý tình huống phạm lỗi, rút thẻ, ra quyết định khi có tranh cãi sau tham khảo VAR.
- Trợ lý biên: phất cờ báo việt vị, xác định bóng ra ngoài và hỗ trợ quan sát các pha phạm lỗi ở cánh.
- Tổ VAR: rà soát băng hình, đề xuất thay đổi quyết định khi phát hiện sai sót nghiêm trọng theo 4 trường hợp được phép.
Các trọng tài VAR có vai trò quan trọng trong bóng đá hiện đại.
Ví dụ lịch sử để hiểu rõ vai trò
Có không ít khoảnh khắc lịch sử nhắc nhở chúng ta về tầm quan trọng của trọng tài và VAR. Ở World Cup 2022, pha dứt điểm của Messi sau đường chuyền từ Lautaro Martinez từng khiến sân vận động nín thở trước khi bàn thắng được công nhận. Ở một trận khác, tình huống Cristiano Ronaldo tưởng đã ghi bàn nhưng sau khi VAR can thiệp, quyết định lại thuộc về trọng tài chính — minh chứng rõ ràng rằng công nghệ chỉ hỗ trợ, không thay thế con người.
Một trường hợp nổi bật khác là quyết định penalty trong chung kết Champions League 2019 giữa Liverpool và Tottenham — tình huống được trọng tài tham khảo VAR trước khi cho Liverpool hưởng penalty, thay đổi cục diện trận đấu.
Trọng tài Skomina đã có quyết định chính xác khi thổi penalty cho Liverpool trong chung kết C1 với Tottenham năm 2019.
Những nhầm lẫn thường gặp về trách nhiệm trọng tài
- Nhầm lẫn vai trò: nhiều khán giả nghĩ VAR “cướp còi” rồi tự động thay đổi quyết định — thực tế VAR chỉ đưa khuyến nghị, trọng tài chính mới là người quyết định cuối cùng.
- Hiểu sai về việt vị: không phải mọi tình huống ghi bàn bị từ chối đều là việt vị “tính cả vai/trán”; Luật quy định rõ phần cơ thể cho phép tiếp xúc để ghi bàn.
- Hạn chế trong can thiệp: VAR không xử lý mọi pha phạm lỗi nhỏ, tranh chấp biên hay vấn đề diễn ra ở xa trợ lý — chỉ các trường hợp trọng yếu mới được xem lại.
Ngoài trọng tài chính, hai trợ lý biên cũng có vai trò quan trọng trên sân.
Kết luận
Trọng tài trong bóng đá không chỉ là người thổi còi — họ là mắt, là công lý trên sân, nơi hàng chục nghìn khán giả và hàng tỷ người xem truyền hình dõi theo. Luật FIFA 2024/25 đã cố gắng cân bằng giữa quyền lực con người và sức mạnh công nghệ bằng cách giới hạn vai trò VAR vào những tình huống trọng yếu. Dù công nghệ có tiến bộ, quyết định cuối cùng vẫn luôn là của trọng tài chính — người mang trách nhiệm lớn nhất để trận đấu diễn ra công bằng và minh bạch.
Bạn nghĩ sao về cách VAR và trọng tài vận hành hiện nay? Hãy để lại bình luận bên dưới và chia sẻ những khoảnh khắc trọng tài làm bạn nín thở trong các trận đấu lớn.
