Khi ngồi trên khán đài nhìn xuống khu kỹ thuật, tôi vẫn nhớ những lần Euro, World Cup nơi hàng ghế huấn luyện đông đúc như một bộ máy tinh vi. Câu hỏi quen thuộc với nhiều CĐV: ai mới được phép ra quyết định chiến thuật trên sân — HLV trưởng, Giám đốc kỹ thuật hay trợ lý? Theo quy định chính thức của IFAB và FIFA 2024–2025, câu trả lời rõ ràng: chỉ một người được quyền truyền đạt chỉ thị chiến thuật trực tiếp từ khu kỹ thuật trong mỗi thời điểm — thường là HLV trưởng hoặc người được đăng ký thay thế hợp lệ.
Diễn biến lịch sử và luật lệ gần đây khiến vị trí này không chỉ là danh xưng, mà còn là ranh giới pháp lý giữa tư duy chiến lược và quyền ra lệnh trong trận đấu.
Hệ thống huấn luyện: ai làm gì trong ban huấn luyện?
Trong bóng đá chuyên nghiệp hiện đại, ban huấn luyện thường gồm ba cấp chính:
- HLV trưởng (Head Coach / Manager): người chịu trách nhiệm chuyên môn cuối cùng cho đội một — lựa chọn đội hình, chiến thuật, quyền thay người và chỉ đạo trong trận.
- Giám đốc kỹ thuật (Technical Director): phụ trách chiến lược dài hạn của CLB hoặc liên đoàn, phát triển đội trẻ, tuyển chọn, định hướng lối chơi chung; vai trò ít can thiệp trực tiếp vào chỉ đạo trên sân nếu chưa được đăng ký là “team official”.
- Trợ lý HLV (Assistant Coach) và các chuyên gia: hỗ trợ huấn luyện hàng ngày, báo cáo tình huống, phân tích đối thủ, đề xuất điều chỉnh chiến thuật nhưng không có quyền chính thức ra lệnh trên sân.
Theo IFAB – Laws of the Game 2024/2025, chỉ một người tại một thời điểm được ủy quyền truyền đạt chỉ thị chiến thuật từ khu kỹ thuật. Điều này nhấn mạnh: quyền chỉ đạo trận đấu thuộc về người được đăng ký chính thức trên băng ghế kỹ thuật — thông thường là HLV trưởng.
Băng ghế huấn luyện với nhiều thành viên đội ngũ kỹ thuật, phản ánh bộ máy vận hành của CLB hiện đại
Quy định IFAB & FIFA 2024/2025: ranh giới pháp lý rõ ràng
IFAB quy định trong Luật 1 (Technical Area) rằng: “Only one person at a time is authorised to convey tactical instructions from the technical area.” Điều này nhằm bảo đảm tính minh bạch và trật tự trong trận đấu. Những người khác — gồm Giám đốc kỹ thuật, trợ lý hay các thành viên y tế — chỉ được đưa ra lời khuyên nếu HLV cho phép, và không được vi phạm quy tắc ứng xử.
Để đảm bảo kỷ luật trận đấu, nếu một thành viên đội ngũ kỹ thuật vi phạm (ví dụ: can thiệp vượt quyền, tranh cãi với trọng tài), trọng tài có quyền cảnh cáo (thẻ vàng) hoặc truất quyền chỉ đạo (thẻ đỏ) theo Luật 12 (Misconduct by team officials).
Vai trò cụ thể khi bóng lăn
HLV trưởng: Là nhân vật duy nhất chịu trách nhiệm chuyên môn và có quyền chính thức điều chỉnh chiến thuật trong thời gian thi đấu. Quyền này bao gồm ra hiệu, yêu cầu thay người, và tương tác với trọng tài theo giới hạn luật định.
HLV trưởng trực tiếp chỉ đạo cầu thủ trên sân, biểu trưng cho quyền quyết định chiến thuật
Giám đốc kỹ thuật: Ảnh hưởng lớn đến đường hướng chung của CLB nhưng về mặt luật lệ không có quyền can thiệp trực tiếp vào chỉ đạo trận đấu trừ khi được đăng ký là “team official” trước trận. Vai trò của GĐKT nhiều khi mang tính chiến lược, đào tạo và tuyển chọn hơn là chỉ huy trận đấu.
Trợ lý HLV: Là cánh tay phải của HLV trưởng — quan sát, báo cáo, đề xuất điều chỉnh chiến thuật. Tuy trợ lý có thể truyền đạt thông tin nội bộ, quyết định cuối cùng vẫn thuộc về HLV trưởng hoặc người được ủy quyền hợp lệ.
Ví dụ thực tế: khi luật hóa ràng buộc hành vi
Lịch sử có những trường hợp minh họa rõ ràng. Mùa 2010/11 ở Champions League, Jose Mourinho (Real Madrid) nhận án cấm chỉ đạo và trợ lý Aitor Karanka đã dẫn dắt đội trong một trận chính thức; đây là quy trình hợp lệ khi HLV bị truất quyền. Ở EURO 2024, hình ảnh Giám đốc kỹ thuật Rudi Völler trao đổi qua bộ đàm với ban huấn luyện được ghi nhận nhiều lần, nhưng ông không thể trực tiếp ra lệnh cho cầu thủ vì luật IFAB giới hạn quyền chỉ đạo từ khu kỹ thuật.
Aitor Karanka thay dẫn dắt Real khi Mourinho bị kỷ luật, minh họa cơ chế thay thế hợp lệ
Những trường hợp này cho thấy: dù GĐKT hay trợ lý có tầm ảnh hưởng lớn, quyền “ra lệnh” trận đấu phải tuân thủ danh sách đăng ký và luật thi đấu.
Hiểu lầm phổ biến và kết luận
- GĐKT có quyền chỉ đạo trận đấu? Không, trừ khi được đăng ký chính thức là người chỉ đạo trong danh sách trận đấu.
- Trợ lý có thể tự ý thay HLV trận khi được đồng ý trước? Chỉ khi HLV vắng mặt hoặc bị truất quyền và Liên đoàn/BTC xác nhận người thay thế hợp lệ.
- Nếu vi phạm, hậu quả là gì? Trọng tài có thể cảnh cáo hoặc truất quyền chỉ đạo, ảnh hưởng trực tiếp tới nhân sự trên băng ghế kỹ thuật.
Kết thúc trận, người chịu trách nhiệm chuyên môn cuối cùng vẫn là HLV trưởng — người đã được giao quyền lãnh đạo trên sân. GĐKT và trợ lý tạo nên bộ khung chiến lược và hỗ trợ thực thi, nhưng giới hạn pháp lý do IFAB và FIFA đặt ra giữ cho trận đấu trong khuôn phép minh bạch.
Bạn nghĩ sao về ranh giới quyền lực giữa HLV trưởng và Giám đốc kỹ thuật hiện nay? Hãy để lại bình luận bên dưới để chia sẻ những góc nhìn từng trải của bạn.
