Việt vị luôn là một trong những quy định khiến khán giả nửa thích nửa… bực mình nhất mỗi khi xem bóng đá. Từ khoảnh khắc Lautaro Martinez bị tước bàn ở World Cup 2022 cho tới những tranh cãi quanh Van Nistelrooy ở EURO 2008, hiểu đúng luật việt vị theo Luật 11 (Laws of the Game 2025/2026) của IFAB – FIFA giúp ta nhìn trận đấu sáng tỏ hơn. Trong đoạn mở đầu này, chúng ta sẽ điểm qua định nghĩa cơ bản rồi đi sâu vào các tình huống thường gặp, vai trò của VAR và công nghệ bán tự động trong quyết định việt vị.
Cảnh tranh cãi khi xác định một cầu thủ ở tư thế việt vị trên sân, minh họa cho những tranh luận thường thấy giữa khán giả.
Việt vị là gì? Định nghĩa chuẩn theo Luật FIFA 2025
Theo Luật 11 – Việt vị (Laws of the Game 2025/2026) do IFAB ban hành và FIFA áp dụng, đứng ở vị trí việt vị không đồng nghĩa với phạm lỗi. Vị trí chỉ là điều kiện cần; một cầu thủ chỉ bị thổi việt vị khi cả hai yếu tố sau được thỏa mãn:
- Cầu thủ đứng ở phần sân đối phương.
- Cầu thủ đứng phía trước bóng và chỉ có ít hơn hai cầu thủ đối phương đứng giữa anh ta và khung thành (thường là hậu vệ cuối cùng và thủ môn).
Luật nhấn mạnh: chỉ các bộ phận hợp lệ của cơ thể (đầu, thân, chân) được tính để xác định vị trí việt vị; tay và cánh tay không được tính. Điều này có ý nghĩa lớn khi xem lại những pha bóng sát khung thành.
Khi nào sẽ bị thổi việt vị? Ba hành vi quyết định
Trọng tài sẽ căn cứ vào cả vị trí lẫn hành vi của cầu thủ việt vị để đưa ra quyết định. Có ba hành vi cụ thể dẫn tới việc thổi việt vị:
Can thiệp vào tình huống bóng (Interfering with play)
- Cầu thủ việt vị trực tiếp chạm hoặc tham gia vào quả bóng đang được đồng đội chuyền tới.
Can thiệp vào đối phương (Interfering with an opponent)
- Ngăn cản đối phương chơi bóng, che tầm nhìn thủ môn, hoặc cản trở một cách rõ ràng khả năng thi đấu của người bên kia.
Denzel Dumfries ở tư thế việt vị che tầm nhìn thủ môn Mike Maignan trong pha gây tranh cãi; tình huống tương tự từng khiến bàn thắng bị từ chối tại EURO 2024.
- Giành lợi thế từ vị trí việt vị (Gaining an advantage)
- Tham gia tình huống sau khi bóng bật ra từ cột dọc, xà ngang hoặc từ một pha cắt bóng của đối phương; hoặc nhận bóng sau khi đối thủ cố tình chạm phá.
Những tiêu chí trên cho thấy quyết định việt vị không đơn thuần là câu chuyện khoảng cách mà còn phụ thuộc vào diễn biến tức thời trên sân.
Trường hợp không bị thổi việt vị
Có những ngoại lệ rõ ràng mà luật quy định:
- Không việt vị nếu nhận bóng trực tiếp từ quả ném biên, phạt góc hoặc phát bóng lên (goal kick).
- Không bị coi là việt vị nếu cầu thủ đứng ở phần sân mình.
- Trường hợp đối phương vô tình chạm bóng và cầu thủ đứng ở vị trí trước đó không được xem là có lỗi nếu bóng đến một cách hợp lệ theo luật.
Ví dụ lịch sử giúp hiểu rõ hơn
Nhìn lại quá khứ giúp ta thấy luật vận hành trong thực tế. Có hai tình huống nổi tiếng:
- Lautaro Martinez (Argentina, World Cup 2022): pha bóng gây tranh cãi đã bị bắt việt vị bởi công nghệ bán tự động và VAR, một minh chứng cho việc công nghệ thay đổi cách ta cảm nhận bàn thắng trong thời đại mới.
Tình huống nổi tiếng của Lautaro Martinez tại World Cup 2022 khi pha lập công bị từ chối vì việt vị.
- Ruud van Nistelrooy (Hà Lan, EURO 2008): bàn thắng vào lưới Ý vẫn được công nhận mặc dù có tranh luận về vị trí hàng phòng ngự. Ở tình huống này, việc hậu vệ đối phương rơi ra ngoài đường biên cuối sân khiến trọng tài xem xét Van Nistelrooy là đứng ngang hàng với hậu vệ cuối cùng, từ đó bàn thắng được công nhận theo luật.
Ruud van Nistelrooy ghi bàn gây tranh cãi tại EURO 2008, một ví dụ kinh điển về phức tạp của luật việt vị.
Những ví dụ này cho thấy: luật là luật, nhưng cách áp dụng (từ quan sát trọng tài đến can thiệp VAR) mới tạo ra cảm nhận công bằng hay bất công trong mắt khán giả.
VAR và công nghệ bán tự động thay đổi cách xử lý việt vị
VAR hiện sử dụng mô hình 3D, vạch ảo để xác định từng milimet vị trí cầu thủ so với hàng phòng ngự. Bên cạnh đó, công nghệ bán tự động (semi-automated offside technology) đã được triển khai tại World Cup 2022 và EURO 2024, giúp giảm thời gian xem lại và nâng cao độ chính xác.
Công nghệ bắt việt vị bán tự động được sử dụng tại World Cup 2022 và EURO 2024, hỗ trợ VAR trong các quyết định nhạy cảm.
Tuy nhiên, công nghệ không xóa tan mọi tranh luận — nó chỉ chuyển tranh luận thành các dữ liệu kỹ thuật, và người xem vẫn có quyền cảm nhận rằng một bàn thắng “cảm xúc” bị tước mất bởi số đo milimet.
Những hiểu lầm phổ biến về luật việt vị
- “Cứ đứng dưới hậu vệ cuối cùng là việt vị” — Sai. Vị trí chỉ là một phần; phải có hành vi tham gia vào tình huống.
- “Tay và cánh tay được tính vào việt vị” — Sai. Các bộ phận hợp lệ để tính là đầu, thân, chân.
- “Nhận bóng từ sai lầm của đối phương là không việt vị” — Tùy trường hợp: nếu đó là pha bóng bật ra một cách tự nhiên sau nỗ lực phòng ngự, không việt vị; nhưng nếu đó là một chuyền sai lầm có chủ ý hoặc bóng bật ra do tác động, tình huống cần được xem xét kỹ.
FAQ nhanh
Cầu thủ đứng hẳn trên phần sân nhà có bị việt vị không?
- Không, chỉ bị xét việt vị khi đứng trên phần sân đối phương.
Tại sao phạt góc, ném biên, phát bóng không bị áp dụng việt vị?
- Luật quy định những tình huống đó là “bắt đầu lại” và vị trí việt vị tạm thời không được tính.
VAR xác định việt vị bằng cách nào?
- VAR dùng dữ liệu 3D và các vạch ảo căn cứ trên bộ phận hợp lệ của cơ thể để so sánh vị trí cầu thủ với hàng phòng ngự, sai số có thể ở mức milimet.
Kết luận
Luật việt vị là một biểu tượng của sự chính xác trong bóng đá hiện đại: nó bảo đảm công bằng tấn công nhưng đồng thời mở ra vô vàn tranh luận khi những khoảnh khắc được định đoạt bởi vài milimet. Hiểu rõ định nghĩa, các hành vi dẫn đến việc bị thổi việt vị và vai trò của VAR/công nghệ bán tự động giúp người hâm mộ thưởng thức trận đấu một cách thông suốt hơn — dù cảm xúc khi một bàn thắng bị tước vẫn luôn là thứ khó quên. Bạn nghĩ thế nào về những quyết định việt vị gây tranh cãi trong các kỳ giải lớn? Hãy để lại bình luận bên dưới!
Tài liệu tham khảo:
- IFAB, Laws of the Game 2025/2026 (Luật 11 – Việt vị)
- Báo cáo và hình ảnh trận đấu World Cup 2022, EURO 2008, EURO 2024 (nguồn: bongda.com.vn)
